Een van de belangrijkste instanties die u moet contacteren is de bank. Wellicht hebben de overledene en u één of meerdere bankrekeningen: persoonlijke rekeningen op zijn/haar naam of op uw naam, of gemeenschappelijke rekeningen van u beiden. Misschien zijn er ook spaarboekjes, effecten-dossiers, een kluis...
De erfgenamen van de overledene moeten alle bankinstellingen informeren waarbij de overledene klant was. Niet iedereen is helemaal op de hoogte van de bankzaken van zijn/haar naaste.
De Belgische Vereniging van Banken en Beursvennootschappen kan u helpen bij het opzoekingswerk. Zodra de bank op de hoogte is van een overlijden moet ze alle tegoeden van de betrokkene én van de wettige echtgenoot of echtgenote (ongeacht het huwelijksstelsel) blokkeren en een eventuele kluis verzegelen. Eventuele volmachten die de overledene aan anderen heeft gegeven, zijn niet langer geldig. De bank moet een lijst met al deze tegoeden opstellen en aan de Administratie der Registratie, die zich met de successie bezighoudt, overmaken. Later wordt op basis van deze lijst nagekeken of alles is opgenomen in de aangifte van de nalatenschap. Door de blokkering wordt ook vermeden dat er nog sommen worden afgehaald zonder de toestemming van alle erfgenamen van uw partner De rekeningen kunnen gedeblokkeerd worden zodra de bank officieel op de hoogte is van de wettige erfgenamen van de overledene.
Waarom worden rekeningen geblokkeerd?
De bank bezorgt aan de Vlaamse Belastingdienst een fiscale fiche. Dat geeft een overzicht van zicht-, spaar-, effectenrekeningen en aandelen. Zo kent de dienst de precieze omvang van het vermogen.
Belangrijk voor de:
verdeling onder de erfgenamen;
berekening van de erfbelasting.
Erfgenamen kunnen dus niet snel nog geld afhalen dat ze afhouden van de nalatenschap. Op die manier voorkomt de fiscus dat ze erfbelasting ontduiken.
Wat als u na het overlijden tóch nog geld afhaalt?
Dat is niet erg, zolang u dat correct vermeldt in de aangifte van nalatenschap. Want ook op dat afgehaalde geld betaalt u erfbelasting. Vermeldt u een ander bedrag dan wat de bank doorgeeft aan het Kantoor Rechtszekerheid? Dan kan de fiscus de bank om een overzicht van de verrichtingen vragen.
Afsluiten van een rekening
Sluit u vlak na het overlijden een rekening af? Meld dat dan in uw aangifte.
Sluit u vóór het overlijden een rekening af? Dan hoeft de bank dat niet te melden aan de fiscus.
Goed om te weten: de fiscale overheid heeft recht op bankonderzoek.
Hij mag de bank vragen welke rekeningen bestonden en welke verrichten gebeurden tot drie jaar voor het overlijden.
Wat kan wel tijdens de blokkering?
Moet u kosten betalen die ontegensprekelijk voortkomen uit de nalatenschap (aan begrafenisondernemer, ziekenhuis, nutsmaatschappijen, …)? Dan voert de bank die betaling(en) alvast uit op uw verzoek.
Als langstlevende echtgenoot/echtgenote mag u van alle rekeningen samen maximaal 5.000 euro afhalen. Let wel: die ‘bevrijdende betaling’ mag niet meer bedragen dan de helft van het saldo op alle rekeningen samen. Als u dat overschrijdt, riskeert u sancties. Hoe de bevrijdende betaling in de praktijk geregeld wordt hangt af van bank tot bank. Sommige banken houden de bestaande gemeenschappelijke zichtrekening vrij, andere banken openen een nieuwe rekening op uw naam. Vraag voor meer info hierover advies bij uw bankadviseur.
U mag blijven storten op de geblokkeerde rekeningen.
Deblokkeren
Wilt u de rekeningen laten deblokkeren? Dan hebt u nodig:
óf een attest van erfopvolging;
óf een akte van erfopvolging.
Wanneer volstaat een attest van erfopvolging? Een attest volstaat als bewijs voor de bank als u voldoet aan vijf voorwaarden:
Er is geen huwelijkscontract.
Er is geen testament.
Er zijn geen onbekwaam verklaarde of minderjarige erfgenamen.
De overledene heeft geen akte ‘schenking tussen echtgenoten’ laten opmaken bij een notaris.
Er is geen erfovereenkomst. Vraag naar uw attest bij het betrokken Kantoor Rechtszekerheid.
Voldoet u niet aan een of meer van de vijf bovenvermelde voorwaarden? Dan moet u bij de bank een akte of attest van erfopvolging afgeven.
Die laat u opmaken bij de notaris. Bezorg hem:
een uittreksel van de overlijdensakte;
het laatste adres van de overledene;
het trouwboekje van de overledene; (Was hij ongehuwd? Neem dan het trouwboekje van zijn ouders.)
de identiteit van de kinderen; (Zijn die er niet? Vermeld dan de identiteit van broers en zussen.)
een kopie van het eventuele huwelijkscontract, het eventuele testament en de eventuele akte van schenking tussen echtgenoten.
Bezorg optioneel (dus alleen als dat er is):
de akte van echtscheiding;
het trouwboekje van de overleden gehuwde meerderjarige kinderen;
een kopie van het huwelijkscontract ‘algemene gemeenschap van goederen’ van de kinderen.
Vóór het Kantoor Rechtszekerheid/notaris een attest/akte uitreikt, gaat hij de fiscale en sociale schulden na van: de overledene, de erfgenamen, de legatarissen en de begunstigden van een schenking tussen echtgenoten.
Op het attest/de akte wordt verklaard dat er:
ofwel geen schulden gemeld zijn;
ofwel gemelde schulden zijn die al werden betaald;
ofwel gemelde schulden zijn die zullen worden betaald met de middelen bij de bank.
Pas na die verklaring deblokkeert de bank de rekeningen. Let wel: dat gebeurt alleen na het akkoord van álle erfgenamen. Zij moeten daarvoor in persoon aanwezig zijn of een volmacht geven.
Deze hele procedure neemt maximaal vier weken in beslag.
Kluizen
Heeft de bank een attest/akte van erfopvolging ontvangen? Dan gaat de kluis weer open en wordt een inventaris van de inhoud gemaakt. Als erfgenaam kiest u of u dat laat doen door de bank of door de notaris. Zij brengen verslag uit bij het Kantoor Rechtszekerheid. Die dienst ontvangt vijf dagen vooraf een uitnodiging voor de opening van de kluis – hij is niet verplicht om iemand te sturen. Wél verplicht aanwezig: de langstlevende echtgenoot/echtgenote en alle erfgenamen (of hun lasthebbers). Kunt u als erfgenaam niet aanwezig zijn? Laat u dan vertegenwoordigen met een volmacht-formulier.
Opening van de kluis
Hebt u of een andere erfgenaam de sleutel en kent u de code? Meld dat aan de bank. Anders haalt die er een slotenmaker bij: de kosten daarvoor zijn voor de erfgenamen.
Bijzondere regelingen
Situatie 1: de erfgenamen verblijven in het buitenland
De kluis gaat open nadat de bank van Het Kantoor Rechtszekerheid een attest heeft ontvangen. Daarin bevestigt die dienst dat de tegoeden en waarden mogen worden vrijgegeven. Vaak specifieert hij daarin dat de erfbelasting werd betaald of dat er voldoende waarborg is om die te betalen. Al is die melding niet noodzakelijk.
Situatie 2: de overledene is gehuwd onder het stelsel ‘scheiding van goederen’ Voor de opening van de kluis is er geen attest/ akte van erfopvolging nodig. Wat legt u als langstlevende echtgenoot/echtgenote wel voor?
bij zuivere scheiding van goederen: een verklaring van de notaris;
bij gerechtelijke scheiding van goederen: een afschrift van het definitieve vonnis.
Een geldig alternatief voor beide stelselvormen:
een afschrift van het huwelijkscontract, eensluidend verklaard door de notaris.
Daarna gaat de kluis open: de inventaris wordt opgesteld en aangegeven bij de fiscus. Het Kantoor Rechtszekerheid is daarbij uitgenodigd, maar hoeft niemand te sturen. Wel aanwezig: de langstlevende echtgenoot/ echtgenote, want de kluis wordt vrijgegeven op diens naam. Erfgenamen hoeven niet aanwezig te zijn.
Situatie 3: er is sprake van een echtscheiding of scheiding van tafel en bed
Bent u de ex-echtgenoot van de overledene? Dan wordt uw kluis niet geblokkeerd, noch wordt een inventaris van de inhoud gemaakt.
Belangrijk om te weten: na een overlijden loopt de huur van een kluis gewoon door. Zeg die dus expliciet op bij de bank, als u er niet langer voor wilt betalen!